Duygusal (Psikolojik) Şiddet: Görünmeyen Yaralar, Etkili Çıkış Yolları
Duygusal (psikolojik) şiddetin tanımı, yaygın türleri, belirtileri ve kanıta dayalı başa çıkma stratejileri; sınır koyma, güvenlik planı ve profesyonel destek adımlarıyla birlikte anlatılıyor.
Editör
Duygusal (Psikolojik) Şiddet: Görünmeyen Yaralar, Etkili Çıkış Yolları
İYİ PSİKOLOG / ANKARA, TÜRKİYE
Duygusal şiddet nedir, neden önemli?
Duygusal (psikolojik) şiddet; bir kişinin başka bir kişiyi sistematik biçimde küçümseyen, değersizleştiren, korkutan, manipüle eden ve kontrol eden davranış örüntülerinin tamamını kapsar. Alay etme, görmezden gelme, kıskançlıkla kısıtlama, gaslighting (akıl bulandırma), tehdit, utandırma, yalnızlaştırma ve dijital ortamda taciz gibi eylemler, fiziksel iz bırakmasa da kişinin özsaygısını zedeler, psikolojik dayanıklılığını aşındırır. Bu nedenle, çoğu kez “daha az ciddi” sanılsa da duygusal şiddet; anksiyete, depresyon, travma sonrası stres belirtileri ve işlev kaybıyla sonuçlanabilen ciddi bir ruh sağlığı sorunudur.
Duygusal şiddete maruz kaldığınızı nasıl anlarsınız?
Duygusal şiddetin tipik işaretleri zaman içinde birikir: Nedensiz suçluluk ve utanç, sürekli gerginlik ve tetikte olma hali, değersizlik düşünceleri, karar vermede zorlanma, uykusuzluk ve iştah değişiklikleri, sosyal çevreden kopma, “ben abartıyorum” diye kendini sorgulama… İlişkide sık sık “hayır” diyememek, istemediğiniz davranışlara razı olmak, gizli-saklı buluşmalara zorlanmak, yok sayılmak (ghosting) ya da “bir gün var bir gün yok” yemleme (breadcrumbing) kalıpları da alarm işaretleridir. İş ortamında sistematik dışlama, sürekli eleştiri ve yetkiyi kötüye kullanma ise mobbing’in göstergelerindendir.
Yaygın türler: Yalnızlaştırma, kontrol ve akıl bulandırma
Duygusal şiddet çoğu zaman üç eksende ilerler.
Yalnızlaştırma: Aile ve arkadaş çevresiyle bağları koparmaya dönük baskılar, “kimse seni istemiyor” söylemleri.
Kontrol: Kıyafet, sosyal medya, harcama, zaman planı ve arkadaş seçimi üzerinde tek taraflı denetim; hesap verme dayatmaları.
Akıl bulandırma (gaslighting): Mağdurun algısını ve hafızasını sürekli sorgulatarak “gerçeklik” duygusunu sarsma. Bu üç eksen, kişiyi giderek daha bağımlı ve güçsüz hissettiren bir kısır döngü yaratır.
Psikolojik, sosyal ve ekonomik sonuçlar
Duygusal şiddet yaşayan kişilerde kaygı ve depresyon belirtileri, bedensel yakınmalar (baş-boyun ağrısı, mide sorunları), dikkat ve bellek güçlükleri sık görülür. Sosyal yaşamdan çekilme, iş ve okul performansında düşüş, gelir kaybı ve hukuki süreçlerin yükü tabloyu ağırlaştırır. Uzun süreli maruziyet, travma sonrası stres belirtilerini (istemsiz anılar, kabuslar, kaçınma, irkilme) tetikleyebilir. Çocuklar ve ergenler de ev içi duygusal şiddetin tanığı olduklarında benzer risklerle karşı karşıyadır.
Nasıl başa çıkılır? Kanıta dayalı adımlar
Duygusal şiddetle mücadelede amaç, güvenliği sağlamak, kontrolü geri almak ve psikolojik iyileşmeyi başlatmaktır:
Sınır koyma ve görünür kılma: İhlal edilen alanları somut söylemlerle (örn. “mesajlarımı izinsiz okumani kabul etmiyorum”) ifade edin; kanıtları (mesaj, e-posta, ekran görüntüsü) güvenli bir yerde saklayın.
Destek ağı: Güvendiğiniz bir-iki kişiyle düzenli iletişim kurun; gerektiğinde mesleki danışmanlık ve hukuki destek alın.
Profesyonel yardım: Bilişsel davranışçı terapi, şema terapi ve travma odaklı yaklaşımlar; suçluluk–utanç döngüsünü kırma, akıl bulandırmayı tanıma ve öz-etkinliği güçlendirmede etkilidir.
Güvenlik planı: Acil durum iletişim listesi, güvenli çıkış rotası, yedek belge ve nakit planı oluşturun.
Dijital hijyen: Parola güvenliği, iki aşamalı doğrulama, konum paylaşımı ve hesap izinlerini düzenli kontrol edin.
Kendinizi güçlendirmek için pratik öneriler
Günlük ritim (uyku–beslenme–hareket) ve madde kullanımını sınırlama, duygu düzenleme becerileri (nefes, topraklama, kısa egzersizler), mikro hedefler (küçük ama sürdürülebilir adımlar) ve öz-şefkat pratiği, iyileşmeye eşlik eder. Unutmayın: Yalnız değilsiniz; duygusal şiddet bir “kişilik zayıflığı” değil, tanımlanabilir ve değiştirilebilir bir ilişki sorunudur.
İyiPsikolog.com’daki içerikler yalnızca bilgilendirme amaçlıdır ve yayın tarihi itibarıyla mevcut bilimsel kanıtlar esas alınarak hazırlanmıştır. Sağlığınıza ilişkin tanı ve tedavi için hekim/psikiyatri uzmanı veya yetkili sağlık kuruluşuna başvurunuz. Acil durumlarda 112’yi arayınız.
İyi Psikolog / Hayatı Güzelleştirmek Elinizde
www.iyipsikolog.com
Kaynak: Ezgi Aslantaş / Psikolog
